ក្រចេះ៖ នៅព្រឹកថ្ងៃទី១៩ ខែគុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៧ អតីតសាស្ត្រាចារ្យ សិស្សវិទ្យាល័យព្រះមហាក្សត្រីយានីកុសមៈ គ្រប់ជំនាន់បានជួបជុំគ្នា ប្រារព្ធធ្វើខួបលើកទី ៦០ឆ្នាំ ក្រោមអធិបតីភាពឯកឧត្តម អ៊ឹម ឈុនលឹម ប្រធានក្រុមប្រឹក្សធម្មនុញ្ញ និងជាអឌិតសិស្សរៀននៅវិទ្យាល័យព្រះមហាក្សត្រីយានីកុសមៈជំនាន់ទី១ ឆ្នាំ១៩៥៧ ។ ដោយមានការចូលរួមយ៉ាងច្រើនកុះករពីសំណាក់ឯកឧត្តម លោកជំទាវ លោក លោកស្រី ដែលសុទ្ធសឹងជាអតីតសិស្សរៀននៅវិទ្យាល័យព្រះមហាក្សត្រីយានីកុសមៈ ។
លោក ហេ ប៊ុនឈី នាយកវិទ្យាល័យកុសមៈ បានឲ្យដឹងថា វិទ្យាល័យព្រះមហាក្សត្រីយានីកុសមៈ គឺជាគ្រឹះស្ថានមធ្យមសិក្សាដំបូងគេនៅខេត្តក្រចេះ ដែលបានសាងសង់ឡើងតាំងពីឆ្នាំ១៩៥៦ នាសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម គិតមកដល់ពេលនេះមានអាយុកាល ៦០ឆ្នាំហើយ ។ វិទ្យាល័យព្រះកុសមៈ មានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិត្រពាំងព្រីង សង្កាត់ក្រចេះ ក្រុង/ខេត្តក្រចេះ ។
លោកនាយក បានបន្តថា នៅក្រោយឆ្នាំ១៩៧០ វិទ្យាល័យនេះរងការខូចខាតយ៉ាងខ្លាំងដោយសារសង្គ្រាម (១៩៧០-១៩៧៥) បន្ទាប់មករបបប្រល័យពួជសាសន៍ ប៉ុល ពត បានយកធ្វើជាកន្លែងឃុំឃាង ក្រោយមកធ្វើជាកន្លែងផ្ទុកសព្វាវុធ និងគ្រាប់រំសេវ ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៩ វិទ្យាល័យ បានក្លាយជាកន្លែងហ្វឹកហាត់កងទ័ព្ធ ។
នៅឆ្នាំ១៩៨៦ វិទ្យាល័យព្រះមហាក្សត្រីយានីកុសមៈ ត្រូវបានបើកទ្វារទទួលសិស្សឲ្យចូលរៀន តាំងពីពេលនោះមកចំនួនសិស្សមានការកើនឡើងខ្លាំង រដ្ឋអំណាចខេត្តក៏បានបង្កើតឲ្យមានគណកម្មការទ្រទ្រង់សាលាដោយមានការចូលរួមពីមន្ទីរអង្គភាពជុំវិញខេត្ត និងមាតាបិតាសិស្ស ដើម្បីរៀបចំជួសជុលឡើងវិញនូវអគាទាំងឡាយ ដែលខូចដោយសង្គ្រាម ។
ដោយមានការជួយជ្រោមជ្រែងឧបត្ថម្ភពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា សម្ដេច ហេង សំរិន និងលោកជំទាវ សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន និងសម្ដេចកិត្តិព្រឹទ្ធបណ្ឌិត ប៊ុន រ៉ានី លោកជំទាវ ម៉ែន សំអន ឯកឧត្តម អ៊ឹម ឈុនលឹម និងលោកជំទាវ ឯកឧត្តម ទូច ណារុថ ឯកឧត្តម ខាំ ភឿន និងលោកជំទាវឯកឧត្តម ហេង វាសនា និងលោកជំទាវ និងអតីតសិស្សវិទ្យាល័យកុសមៈ ឆ្នាំសិក្សា១៩៨៩-១៩៩២ ។
លោក ហេ ប៊ុនឈី នាយកវិទ្យាល័យ បានបញ្ជាក់ថា សព្វថ្ងៃវិទ្យាល័យព្រះមហាក្សត្រីយានីកុសមៈ មានអគារចំនួន ១៤ខ្នង ស្មើនឹង៤៧បន្ទុប់ លោកគ្រូ អ្នកគ្រូ ៧៤នាក់ ក្នុងស្រី៣៥នាក់ និងមានសិស្សសរុបចំនួន ១៣៤៩នាក់ ក្នុងនោះស្រី ៧២៨នាក់ និងមានបីកម្រឹត ។
នៅក្នុងពិធីរំលឹកខួបទី ៦០ឆ្នាំ ឯកឧត្តម អ៊ឹម ឈុនលឹម ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ បានសម្ដែងនូវការរំភើបរីករាយក្រៃលែងដែលបានចូលរួមជាមួយអតីតសិស្សជំនាន់ទីមួយ និងជំនាន់បន្តបន្ទាប់នៃអនុវិទ្យាល័យព្រះមហាក្សត្រីយានីកុសមៈ ក្រោយមកប្រែក្លាយជាវិទ្យាល័យព្រះមហាក្សត្រីយានីកុសមៈ និងបានរំលឹកឡើងវិញនូវប្រវត្តិដើមរបស់វិទ្យាល័យនេះ និងអនុស្សាវីយ៍ចំណងមិត្តភាពរបស់អតីតសិស្សគ្រប់ជំនាន់ ព្រមទាំងរំលឹកឡើងវិញនូវស្មារតីល្អៗទាំងឡាយដែលត្រូវបានកសាងឡើងរួមគ្នាកន្លងមក ។
ឯកឧត្តម អ៊ឹម ឈុនលឹម បានថ្លែងនូវអំណរអគុណ និងកោតសរសើដោយស្មោះ ចំពោះឯកឧត្តម ពេជ្រ ប៊ុនធិន រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមុខងារសាធារណៈ ដែលបានផ្ដួចផ្ដើមគំនិតរៀបចំរំលឹកខួបដ៏មានសារសំខាន់នេះឡើង ដែលជាពិធីលើកដំបូង ។
ឯកឧត្តម បានមានប្រសាសន៍រំលឹកឡើងវិញនូវស្ថានភាពចាប់ផ្ដើមរបស់វិទ្យាល័យមួយនេះថា យើងពិតជាចងចាំនូវបញ្ហាប្រឈមនានាមួយចំនួន ដូចជាបញ្ហាពុំទាន់មានសាស្ដ្រាចារ្យគ្រប់គ្រាន់ បញ្ហាមូលដ្ឋានសម្ភារៈបច្ចេកទេសនៅខ្វះខាត់ ជាក់ស្ដែងដើម្បីបំពេញឲ្យកម្មវិធីសិក្សានៅពេលនោះ គេត្រូវយកប្រធានមន្ទីរសុខាភិបាល និងប្រធានមន្ទីរសាធាណៈការខេត្ត មកជួយបង្រៀនមុខវិជ្ជាមួយចំនួន ។
អាស្រ័យហេតុនេះ ទាំងគ្រូទាំងសិស្សនៅពេលនោះ សុទ្ធតែមានការប្ដេជ្ញាចិត្តខ្ពស់ខិតខំបង្រៀន និងខំរៀន ធ្វើឲ្យកម្រិតចំនេះដឹងរបស់សិស្សអនុវិទ្យាល័យកុសមៈ មិនចាញ់កំរិតសិស្សនៅសាលាធំៗជាពិសេសនៅទស្សវត្សឆ្នាំ១៩៦០ ក្នុងរយៈពេលមុនសង្គ្រាម វិទ្យាល័យព្រះមហាក្សត្រីយានីកុសមៈ ថែមទាំងមានឈ្មោះល្បីថាមានសាស្ដ្រាចារ្យនិងសិស្សពូកែខាងគណិតវិទ្យា និងរូបវិទ្យា ជាអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួនថែមទៀតផង ៕
