ថៃ៖គិតចាប់តាំងពីការផ្លាស់ប្ដូរការគ្រប់គ្រងរដ្ឋ ឈានទៅរករបបប្រជាធិបតេយ្យ កាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែមិនា ឆ្នាំ ១៩៧២ ប្រទេសថៃមានការធ្វើរដ្ឋប្រហារដណ្តើមអំណាចដោយពួកយោធា ទទួលបានជោគជ័យ យ៉ាងតិច១២លើករួចមកហើយ។
តែក្នុងនោះមេដឹកនាំជាទាហាន ដែលកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីមាន ចំនួន១០នាក់មកហើយដែល ស្ទើតែទាំអស់បានមកពីការដណ្ដើមអំណាច ដោយមិនគិតរួមទាហានដែលមិនមែនជា មេដឹកនាំកងទព័ តែបានទទួលតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដូចជា៖ឧត្តមសេនីយ៍ទោ ថាំរ៉ុង ណាវ៉ា សវ៉ាតឌី នឹងឧត្តមសេនីយ៍ឯក ឆាតឆាយ ឈុនហាវ៉ាន់ ។
ចំពោះមេដឹកនាំទាហានដែល ចូលកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី មានទាំងទទួលបានជោគជ័យ នឹងបរាជ័យ រួមមាន៖ នៅថ្ងៃទី៨កុម្ភះ ឆ្នាំ២០១៩ ឧត្តមសេនីយ៍ឯក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចារ្យ នាយករដ្ឋមន្ត្រី នឹងជាប្រធានគណះកម្មការរដ្ឋប្រហារ ប្រកាសខ្លួនសុំធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីម្ដងទៀត សម្រាប់ការបោះឆ្នោតនាថ្ងៃទី២៤ មិនា ដោយគណលោកមានឈ្មោះថាបក្សកម្លាំងប្រជារដ្ឋ ។គេមិនទាន់ដឹងថាតើលោកប្រាយុទ្ធអាចបន្តក្តាប់អំណាចបានទៀតដែរឬអត់នោះទេ?។
ដោយសារវាខ្ទាស់និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ នៅមិនទាន់មានអ្នកណាប្រាប់បានទេថាតើ ការចុះក្នុងបញ្ជីជានាយករដ្ឋមន្ត្រីម្ដងទៀត ឆ្លងតាមការចុះឈ្មោះ ដោយបក្សនយោបាយ នឹងអភិវឌ្ឍន៍ទៅយ៉ាងណានៃអនាគត?។សូមបញ្ជាក់ថា៖ឧត្តមសេនីយ៍ឯក ប្រាយុទ្ធចានអូចារ គឺជាមេដឹកនាំយោធាទី១០ ដែលមកធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។
សម្រាប់រឿងរ៉ាវនៃអតីតកាល របស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីដែលចេញពីយោធា៩នាក់ទៀតរួមមាន៖
១/ឧត្តមសេនីយ៍ឯក ព្រះយ៉ាភល ភលព្យុះសេនា ៖ឈ្មោះដើមថា ភុច ភលយោធីន ដែលជាមេបញ្ជារការកងទព័ជើងគោកដំបូង ដែលបានក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ក្រោយពីការធ្វើរដ្ឋប្រហារ ដោយអំណាចរដ្ឋាភិបាល របស់ព្រះយ៉ាមនោប៉ះកន និទិថាដា កាលពី២០ ខែមិនា ឆ្នាំ១៩៦៦។ រដ្ឋាភិបាលរបស់ ព្រះយ៉ា ភល ប្រឈមជាមួយការព្យាយាម ក្នុងការដណ្ដើមអំណាច២លើក គឺនៅខែតុលា ឆ្នាំ១៩៨៦ នឹងកាលពីខែសីហា ឆ្នាំ១៩៨៨ នឹងកម្លាំងជម្រុញរបស់រដ្ឋសភា រហូតព្រះយ៉ា ភល ត្រូវលាលែង២លើក។ *លើកទី១ ពេលសភាមិនអនុមត្តសន្ធិសញ្ញា កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៨៨ ។
*លើកទី២ ករណីរឿងលក់ដីព្រះខ្លង កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៨២ ទាំង២លើក ។
ព្រះយ៉ា ភល បានទទួលការចុះហត្ថលេខា ត្រឡប់មកជានាយករដ្ឋមន្ត្រីជាថ្មី មុននឹងរំលាយសភា នឹងផុតពីតំណែងនៅថ្ងៃទី១៦ ខែធ្នូរ ឆ្នាំ១៩៨១ ដោយមាននាយឧត្តមសេនីយ៍ ភិមូល សង្គ្រាម ឡើងមកទទួលតំណែងជុំនួស។
២/នាយឧត្តមសេនីយ៍ ភិមូល សង្គ្រាម ៖មេបញ្ជារការកងទព័ជើងគោក តពីព្រះយ៉ា ភល បានទទួលតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រី នៅថ្ងៃទី១៦ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៨១ នឹងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីដែលយូរបំផុតរបស់ថៃ គឺ២លើក សរុប៥,៥០៣ថ្ងៃ។
*ការទទួលតណែងលើកដំបូង របស់នាយឧត្តមសេនីយ៍ ត្រូវបញ្ចប់នៅថ្ងៃទី០១ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដោយសារសភាតំណាងរាស្ត្រ មិនអនុមត្ត័ពង្រាងព្រះរាជកំណត់ របៀបមន្ត្រីរាជការ ដឹកនាំនគបាលខេត្ត ពេជ្រ បូណ៌ ឆ្នាំ១៩៧៥ ធ្វើឲ្យនាយឧត្តមសេនីយ៍ ត្រូវលាលែងពីតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រី ។
*ការទទួលតំណែងលើកទី២ តាំងពីថ្ងៃទី៨ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧១ ក្រោយការរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៧០ រហូតត្រូវនាយឧត្តមសេនីយ៍ សះស៊ុតឌិ ថានះរត្ន័ ដណ្ដើមអំណាច កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែកញ្ញា ពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥០០។
នាយឧត្តមសេនីយ៍ភិមូល សង្គ្រាម ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទាំងលេចធ្លោ នឹងធ្លាក់ ជាមេដឹកនាំដែលមានគុណសម្បត្តិយ៉ាងច្រើន នឹងអាចកម្ចាត់សត្រូវ ខាងនយោបាយបានរហូត ដោយមានហេតុការណ៍ដែលសំខាន់ ក្នុងការទទួលតំណែងលើកដំបូង គឺការត្រូវលួចសម្លាប់ កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៧១ នឹងការព្យាយាមបង្កក្បត់ នៅខែមិនា ពុទ្ធសក្ក័រាជ២៤៨២ ដែលហៅថា ក្បត់ព្រះយ៉ា ទ្រង់សុដេត។
ប៉ុន្តែបញ្ហានយោបាយថៃ នៅក្នុងរង្វង់សង្គ្រាមលោកលើកទី២ ក៏បង្ខំឲ្យនាយឧត្តមសេនីយ៍ ភិមូល សង្គ្រាម លាលែង តែនាយឧត្តមសេនីយ៍ ភិមូល សង្គ្រាម ក៏នៅពីក្រោយការធ្វើរដ្ឋប្រហារ ពុទ្ធសក្ក័រាជ២៤៩០ ដែលបណ្ដាលឲ្យបានក្លាយ ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីម្ដងទៀត នៅពុទ្ធសក្ក័រាជ២៤៩១ ដែលការទទួលតំណែង ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីលើកទី២នេះ ត្រូវប្រឈមនឹងការព្យាយាម ក្នុងការដណ្ដើមអំណាចជាច្រើនលើក។
*ក្បត់សេនាធិការ ខែតុលា ពុទ្ធសក្ក័រាជ ២៤៩១។*ក្បត់វាំងហ្លួង ខែកញ្ញា ពុទ្ធសក្ក័រាជ២៤៩២ ។*ក្បត់មែន ហាត់តាន់ ពុទ្ធសក្ក័រាជ២៤៩៤ ដោយឃុំខ្លួនចុះកប៉ាល់ហ្លួង សិរីអយុធ្យា ធ្បើឲ្យនាយឧត្តមសេនីយ៍ ភិមូល សង្គ្រាម ត្រូវច្បាមអំណាចដោយការធ្វើរដ្ឋប្រហារខ្លួនឯង នីខែវិច្ឆិកា ពុទ្ធសក្ក័រាជ២៤៩៤ តែទីចុងបំផុត លោកក៏ត្រូវកូនចៅស្និទ្ធ ដូចជានាយឧត្តមសេនីយ៍ សះធុឌិ ឋានះរត្ន័ ដណ្ដើមអំណាច រហូតត្រូវនិរទេសខ្លួនទៅប្រទេសជប៉ុន។
៣/នាយឧត្តមសេនីយ៍ ថ្នម គិតទិ ខះចន ៖ទទួលតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី២លើក សរុប១០ឆ្នាំ ៦ខែ ២៩ថ្ងៃ គឺ៖
*លើកដំបូង ក្រោយពីនាយឧត្តមសេនីយ៍ សះធុឌិ ឋានះរត្ត័ ធ្វើរដ្ឋប្រហារ ថ្ងៃទី១៦ ខែកញ្ញា ពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥០០នោះ គាត់មិនបានលុបចោលរដ្ឋធម្មនុញ្ញ នឹងរំលាយរដ្ឋសភា តែឲ្យលោក ភុត សារះស៊ីន បំពេញតួនាទីជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ដើម្បីរៀបចំឲ្យមានការបោះឆ្នោតឡើងជាថ្មី លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតប្រាកដច្បាស់ថា បក្សរបស់នាយឧត្តមសេនីយ៍ សះធុឌិ គឺបក្សជាតិ សង្គមឈ្នះ តែនាយឧត្តមសេនីយ៍ សះ ធុឌិ ឲ្យនាយឧត្តមសេនីយ៍ ថ្នម ធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រី កាលពីថ្ងៃទី២០ ខែតុលា ពុទ្ធសក្ក័រាជ ២៥៥១ នឹងនៅថ្ងៃដ៏ដែលនោះដែរ នាយឧត្តមសេនីយ៍ សះ ធុឌិ ដណ្ដើមអំណាចម្ដងទៀត ដោយមានឧត្តមសេនីយ៍ទោ ថ្នម ទទួលតំណែងអនុប្រធានគណះកម្មការបដិវត្ត តមកនាយឧត្តមសេនីយ៍ សះ ធុឌិ បានឡើងតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ដោយខ្លួនឯង ឲ្យឧត្តមសេនីយ៍ទោ ថ្នម ជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី នឹងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិ។
*លើកទី២ ថ្ងៃក្រោយទទួលអនិច្ចកម្ម របស់នាយឧត្តមសេនីយ៍ សះ ធុឌិ នៅថ្ងៃទី៨ ខែធ្នូរ ឆ្នាំ១៩៧២ នាយឧត្តមសេនីយ៍ ថ្នម ឡើងធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីជុំនួស រហូតដល់ថ្ងៃទី១៤ ខែតុលា ឆ្នាំ ១៩៧៣ គាត់ដឹកនាំប្រទេស រហូតមានការប្រកាសឲ្យប្រើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឆ្នាំ១៩៦៨ នឹងចាត់ឲ្យមានការបោះឆ្នោត នៅពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥១២ ដែលបក្សរបស់នាយឧត្តមសេនីយ៍ ថ្នម គឺសហ ប្រជាថៃ បានក្លាយជាអ្នករៀបចំរដ្ឋាភិបាល។ តែក្រោយមកបានប្រឈមនឹងភាពស្មុកស្មាញ ក្នុងការដឹកនាំ ដែលបណ្ដាលឲ្យ នាយឧត្តមសេនីយ៍ ថ្នម ធ្វើរដ្ឋប្រហារដណ្ដើមអំណាចខ្លួនឯង កាលពីខែវិច្ឆិកា ពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥១៤ ក្រោយមកមានការធ្វើបាតុកម្ម ដើម្បីទាមទាររដ្ឋធម្មនុញ្ញ រហូតនាំទៅដល់ហេតុការណ៍១៤តុលា ពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥១៦ ហើយ នាយឧត្តមសេនីយ៍ ថ្នម ត្រូវលាលែងពីតំណែង ហើយនីរទេសខ្លួនទៅនៅក្រៅប្រទេសទៅ។
៤/នាយឧត្តមសេនីយ៍ សះធុឌិ ឋានះរត្ន័ ៖អតីតនាយឧត្តមសេនីយ៍ជិតស្និត ជាមួយនាយឧត្តមសេនីយ៍ ភិមូល សង្គ្រាម រួមជាមួយមេ ផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលផ្សេងជាច្រើនលើក បានដណ្ដើមអំណាចរដ្ឋាភិបាល របស់នាយឧត្តមសេនីយ៍ ភិមូល សង្គ្រាម នៅថ្ងៃទី១៦ ខែកញ្ញា ពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥០០ ក្រោយការធ្វើបាតុកម្ម របស់ប្រជាជនរាប់ម៉ឺននាក់ ដែលទាមទារឲ្យនាយឧត្តមសេនីយ៍ ភិមូល សង្គ្រាម លាលែងពីតំណែងបដោយសារតែការបោះឆ្នោត ដែលមានការលួចសន្លឹកឆ្នោតគ្រប់រូបភាព បណ្ដាលឲ្យបក្ស សៀម ណាំង ខះស៊ិឡា របស់នាយឧត្តមសេនីយ៍ ភិមូល សង្គ្រាម ទទួលបានសម្លេងភាគច្រើន ចាត់តាំងរដ្ឋាភិបាលបាន។នាយឧត្តមសេនីយ៍ សះ ធិឌិ ទទួលតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទី១១ នៅថ្ងៃទី៩ ខែកុម្ភះ ពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥០២ ដោយរួមដៃជាមួយ ឧត្តមសេនីយ៍ទោ ថ្នម គិតទិ ខះចន ដណ្ដើមអំណាចរបស់រដ្ឋាភិបាល ឧត្តមសេនីយ៍ទោ ថ្នម។នាយឧត្តមសេនីយ៍ សះ ធុឌិ ទទួលតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី រហូតដល់ចាស់ទទួលអនិច្ចកម្ម នៅថ្ងៃទី៨ ខែធ្នូរ ពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥០៦ នៅមន្ទីរពេទ្យ ព្រះម្កុដក្លៅ ក្នុងជន្មាយុ៥៥ឆ្នាំ នឹងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីតែម្នាក់គត់ ដែលស្លាប់ក្នុងតំណែង រយះពេល៤ឆ្នាំ ៩ខែ ២៨ថ្ងៃ។
៥/ឧត្តមសេនីយ៍ឯក គ្រៀងសាក់ឌិ ឆះម៉ាក់ម៉ាន់ថន៖ទទួលតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ខណះជាអគ្គមេបញ្ជារការកងទព័ នឹងជាលេខាធិការគណះរដ្ឋប្រហារ នឹងពេលប្រកាសប្រើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥២១ ហើយមានការបោះឆ្នោតទូទៅ រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលឲ្យសមាជិកព្រឹទ្ធសភា មានទួនាទីក្នុងការជ្រើសរើសនាយករដ្ឋមន្ត្រី ធ្វើឲ្យឧត្តមសេនីយឯក គ្រៀង សាក់ឌិ ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីតទៅ។ តែចុងក្រោយ ឧត្តមសេនីយ៍ឯក គ្រៀង សាក់ឌិ ក៏ត្រូវប្រកាសលាលែងនៅមុខសភា នៅខែមិនា ពុទ្ធសក្ក័រាជ ២៥២៣ ដោយសារវិបត្តប្រេង ធ្វើឲ្យព្រឹទ្ធសមាជិក ត្រឡប់ទៅដាក់ហ៊ុនជាមួយ ឧត្តមសេនីយ៍ឯក ប្រេម ទិនស៊ូឡាណុនវិញ។ ក្រោយពីនោះមក ឧត្តមសេនីយ៍ឯក គ្រៀង សាក់ឌិ ទៅបង្កើតបក្ស ជាតិថៃ ប្រជាធិបតេយ្យ តែក៏មិនទទួលជោគជ័យ។
៦/ឧត្តមសេនីយ៍ឯក ប្រេម ទិនស៊ូឡាណុន ៖ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទី១៦ ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលមិនមានបក្សនយោបាយរបស់ខ្លួនឯង បើគ្រាន់តែប្រើជាមនុស្សកណ្ដាល ដែលអាចទំនាក់ទំនងអំណាច រវាងអ្នកនយោបាយ ក្រុមនាយទុន កងទព័ ចូលជាមួយគ្នា រហូតជានាយករដ្ឋមន្ត្រី រហូតជិត៨ឆ្នាំកន្លះ គឺពីពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥២៣-២៥៣១។
ឧត្តមសេនីយ៍ឯក ប្រេម គឺជាបុគ្គលគំរូ ដែលឧត្តមសេនីយ៍ឯក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចារ្យ ថ្លែងកោតសសើរថា គឺជាគំរូក្នុងការប្រើជីវិត នឹងការងារ អ្នកវិភាគនយោបាយមួយចំនួន មើលឃើញថា “ប្រជាធិបតេយ្យពាក់កណ្ដាល”។សម័យរដ្ឋាភិបាល ប្រេម ក្នុងទស្សវត្ត១៩៨០ ដែលជានាយករដ្ឋមន្ត្រី មកពីការតែងតាំង បញ្ជារអ្នកនយោបាយ ដែលមកពីការបោះឆ្នោត គឺជាផ្លូវដែលឧត្តមសេនីយ៍ ប្រា យុទ្ធ មានបំណងប្រើ សាងអនាគតប្រទេសថៃ នៃសត្តវត្តទី២១ ដែលសារព័ត៍មានថៃមួយចំនួន ហៅថា”របប”ប្រែមកធិបតេយ្យ “។
ខ្លួនលោកប្រេមត្រូវប្រឈមជាមួយការព្យាយាម ក្នុងការធ្វើរដ្ឋប្រហារ ពីអតីតនាយទាហានរហូត២លើក គឺក្នុងពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥២៤ នឹង២៥២៨ រហូតត្រូវមេដឹកនាំកងទព័ជុំនាន់ក្រោយ ដូចជា ឧត្តមសេនីយ៍ឯកអាធីត កម្លាំងឯក រុញច្រាន នៅពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥២៧ តែក៏អាចឆ្លងវិបត្តផ្សេងៗមកបាន ព្រមជាមួយការចុះចេញពីតំណែង យ៉ាងត្រចះត្រចង់ ។
ក្រោយហេតុការណ៍ដណ្ដើមអំណាច ថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ពុទ្ធសក្ក័រាជ ២៥៥៧ ដោយលោកប្រាយុទ្ធចានអូចារមកលោកឧត្តមសេនីយ៍ឯក ប្រេមបាន ថ្លែងលើកសសើរ ឧត្តមសេនីយ៍ឯក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចារ្យ ខណះនាំគណះរដ្ឋមន្ត្រី ជូនពរឆ្នាំថ្មី កាលពីពាក់កណ្ដាលពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥៥៧ ថា៖ “នៅថ្ងៃទី២២ ខែឧសភា គឺជាទង្វើដ៏អស្ចារ្យ គឺជាការតបស្នង បុណ្យគុណស្រុកទេស សម្ដែងពីភក្ដីភាពធំធេងណាស់ គិតថា ជនជាតិថៃភាគច្រើន គាត់នឹងយល់ស្រប នឹងពេញចិត្ត នៃទង្វើរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ។
*អាយុ៩៧ឆ្នាំ ប្រេម ទិនស៊ូឡាណុន ពីនាយករដ្ឋមន្ត្រី ឈានឆ្ពោះទៅជា”អ្នកមានបារមីក្រៅរដ្ឋធម្មនុញ្ញ”។*ប្រេម ជឿជាក់ទៅលើនាយករដ្ឋមន្ត្រី នាំសេចក្ដីសុខឲ្យមកជនជាតិថៃ។
៧/ឧត្តមសេនីយ៍ឯក សុចិន្ដា ក្រាប្រះយូន៖គឺជាមេដឹកនាំយោធាទី៧ ដែលបរាជ័យមិនមានសំណាង ដោយជានាយករដ្ឋមន្ត្រី បានត្រឹមតែ៤៧ថ្ងៃ។ ឧត្តមសេនីយ៍ឯក សុចិន្ដា ត្រាប្រះយូន ទាំងជាមេបញ្ជារការកងទព័ជើងគោក នឹងជាអគ្គមេបញ្ជារការកងទព័ពីមុន ប្រែមកស្វាមីភ័ក្រ ក្រុមដែលទាហានគាំទ្រ បានក្លាយជាមេដឹកនាំ ក្នុងការចាត់តាំងរដ្ឋាភិបាល។ ប៉ុន្តែការប្រឈមជាមួយ មនុស្សស្រទាប់កណ្ដាល នៅទីក្រុងដែលចេញមកប្រឆាំង នឹងការបន្តអំណាច បណ្ដាលឲ្យឧត្តមសេនីយ៍ឯក សុចិន្ដា ត្រាប្រះយូន ត្រូវលាលែង រួមជាមួយនឹងការបន្សល់ទុកស្នាមរបួស(ស្លាប់មនុស្សយ៉ាងច្រើន) របស់ហេតុការណ៍ខែឧសភា ជាមួយសង្គមថៃ។
៨/ឧត្តមសេនីយ៍ឯក ឆវលីត យុងចៃយុទ្ធ៖ចុះចេញពីតំណែង មេបញ្ជារការកងទព័ជើងគោក នឹងជាអគ្គមេបញ្ជារការ នៅថ្ងៃទី២៧ ខែមិនា ពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥៣៣ ព្រោះធ្លាប់ប្រកាសថា នឹងលាលែងមុនអាយុរាជាការ។លោកបាន ចេញមកតស៊ូក្នុងសមរភូមិនយោបាយ ក្នុងតួនាទីជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី នឹងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិ របស់រដ្ឋាភិល ឧត្តមសេនីយ៍ឯក ឆាតឆាយ ឈុនហះវ៉ាន់ តែដោយសារមិនមានឋានះ ខាងបក្សនយោបាយ នឹងកើតមានវិវាទជាមួយអ្នកនយោបាយ នៃរដ្ឋាភិបាល ឧត្តមសេនីយ៍ឯក ឆះ វលីត ទើបលាលែងតំណែងទាំង២ នៅថ្ងៃទី១១ ខែមិនា ពុទ្ធសក្ក័រាជ ២៥៣៣ ហើយមកបង្កើតបក្ស សង្ឃឹម ជាថ្មីឡើង នៅពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥៣៥ នឹងបានឡើងធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រី នៅពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥៤០។ប៉ុន្តែនៅពេលកើតវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច នៅពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥៤០ ក៏ធ្វើឲ្យឧត្តមសេនីយ៍ឯក ឆះ វលីត ត្រូវចុះចេញពីតំណែង ដោយអស់ភាពត្រចះត្រចង់ រហូតចុងក្រោយបំផុត ត្រូវរំលាយបក្ស សង្ឃឹម ជាថ្មី ចុងក្រោយចូលរួមជាមួយបក្សថៃ រ៉ាក់ថៃ ។
៩/ឧត្តមសេនីយ៍ឯក សុរយុទ្ធ ជុឡាណុន៖អតីតមេបញ្ជារការកងទព័ជើងគោក លាលែងពីតំណែងអង្គមន្ត្រី មកកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ក្រោយពីការដណ្ដើមអំណាច របស់គណះកែទម្រង់ការគ្រប់គ្រង នៃរបបប្រជាធិបតេយ្យ ដែលមានព្រះមហាក្សត្រទ្រង់ជាប្រមុខ នៅពុទ្ធសក្ក័រាជ២៥៤៩។ លោកសុរយុទ្ធ ជុឡាណុនទទួលតំណែងរហូតដល់ ថ្ងៃទី២៩ ខែមករា ពុទ្ធសក្ក័រាជ ២៥៥៦ រួមរយះពេលនៃការទទួលតំណែង១ឆ្នាំ ៤ខែ ។
ក្រោយព្រះបរមរាជឪកាស ប្រកាសតែងតាំងឧត្តមសេនីយ៍ឯក សុ រៈយុទ្ធ ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ ឧត្តមសេនីយ៍ឯក ប្រេម ប្រកាសទទួលស្គាល់ឧត្តមសេនីយ៍ឯក សុ រយុទ្ធ ថា “ជាបុគ្គលដែលល្អបំផុតហើយ”។គណះរដ្ឋមន្ត្រី របស់ឧត្តមសេនីយ៍ឯកសុ រយុទ្ធ បានទទួលស្គាល់ពីអ្នកសារព័ត៍មានថាជា”រដ្ឋាភិបាលចាស់ទំ”ដោយសារតែរដ្ឋមន្ត្រីដែល ចូលរួមគណះរដ្ឋមន្ត្រីនោះ សុទ្ធតែមានអាយុច្រើនទាំងអស់ ។
ដោយសារមានការចោទប្រកាន់ ពាក់ពន្ធ័ការគ្រប់គ្រងកម្មសិទ្ធដីធ្លី នៅបរិវេណ ភ្នំ យាយ ធៀង លោកសុរៈយុទ្ធបានលាលលែង។ក្រៅពីនេះ លោក ថិរយុថន បុណ្យមី អតីតសាស្ត្រាចារ្យ ប្រចាំមហាវិទ្យាល័យធម្មសាស្ត្រ បានដាក់រហ័សនាមឲ្យរដ្ឋាភិបាលឈុតនេះថា “ស្វាមី ចិញ្ចឹមអណ្ដើក”ដោយសាររដ្ឋាភិបាលរបស់លោក មានលក្ខណះជាមនុស្សល្អ មានសិលធម៌ តែរដ្ឋមន្ត្រីដែលរួមក្នុងគណះរដ្ឋមន្ត្រី មានលក្ខណះការធ្វើការ ដូចអណ្ដើកក្នុងស្នូក ។ថយក្រោយការផុតពីតំណែង ឧត្តមសេនីយ៍ឯក សុ រយុទ្ធ បានត្រឡប់ទៅទទួលតំណែង ជាអង្គមន្ត្រី ។ មានការកតសម្គាល់ថាបើទោះបីជាមានរដ្ឋប្រហារដណ្តើមអំណាចពីពួកយោធាក៏ដោយក៏ពួកនេះមិនបានកែប្រែរបបរាជនិយមមានស្តេចសោយរាជ្យនោះឡើយ៕
ប្រភពគេហទំពរ័ក្នុងស្រុកថៃ(ថៃប៉ុស្ត៍)
